خیابانی به نام مصدق؛ چه کسانی باید موافقت کنند؟

۱۳ بهمن ۱۳۹۶ | ۰۰:۵۶ کد : ۶۱۸۵ دیگر رسانه‌ها
امید سلیمی‌بنی: از قرائن پیداست نام مصدق ممکن است به شهر تهران بازگردد، نامی که نزدیک به چهار دهه پیش، از روی طولانی‌ترین خیابان پایتخت که این روزها ولی‌عصر نام دارد، برداشته شد و دیگر به تهران بازنگشت. البته این بازگشت، مخالفان سرسختی هم دارد که ممکن است مانع شوند.

 

این روزها که بار دیگر قرار شده نام محمد مصدق، نخست‌وزیر پیشین ایران و نماد و رهبر جبهه ملی، روی یکی از معابر تهران گذاشته شود، باز هم حساسیت‌ها روی این نامگذاری به اوج خود رسیده. نام محمد مصدق با خاطرات تاریخی ایرانیان پیوند خورده و هیچ کس از یاد نمی‌برد نهضت ملی شدن صنعت نفت و کودتای آمریکایی ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ حول محور این شخصیت ملی‌گرا، شکل گرفته است.

 

سال‌ها از وفات محمد مصدق یا به قول مخالفانش، مصدق‌السلطنه که از سمت مادرش نجم‌السلطنه جزو شاهزادگان دودمان عباس‌میرزای قاجار محسوب می‌شد، در قلعه احمدآباد کرج می‌گذرد؛ ولی تا زمانی که رژیم محمدرضاشاه فرو نریخته بود، هیچ کس حق نداشت نامی از او بر زبان بیاورد.

 

در تهران، هیچ معبر و نشانی به نام مصدق نبود تا اینکه خیابان پهلوی سابق (ولی‌عصر فعلی) در جریان راهپیمایی تاسوعا و عاشورا توسط مردم به نام دکتر مصدق نامگذاری شد و چهارراه ولی‌عصر به نام او درآمد. این نامگذاری توسط انجمن شهر تهران تصویب و بلندترین خیابان تهران به نام او شناخته شد، ولی تنها دو سال و نیم بعد، باز هم نام مصدق از تهران رفت و تا امروز، هیچ معبر و نشانی از او در پایتخت، وجود ندارد.

 

شورای چهارم شهر تهران بارها برای اعلام نام مصدق روی یکی از معابر شهر، دورخیز کرده بود که با مخالفت‌های آشکار و نهان، این نامگذاری بی‌اثر شد. حالا شورای پنجم نشان می‌دهد پاها را در یک کفش کرده تا هر طور که هست، نشانی از محمد مصدق بر پایتخت ایران به یادگار بگذارد، ولی باز هم نهادهای بالادستی و مخالفت‌ها و فشارهای معلوم و نامعلوم، راه را بر این نیت، سخت کرده است.

 

 

از خیابانی ۲۲ کیلومتری تا تونلی ۱۲۰۰ متری

 

۳۶ سال از زمانی که مرحوم فلسفی در خطبه‌های نماز جمعه، نام مصدق را از طولانی‌ترین خیابان خاورمیانه با درازای ۲۲ کیلومتر برداشت و به جای آن، نام ولی‌عصر را پیشنهاد کرد، می‌گذرد؛ ولی این‌طور که اعضای شورای شهر تهران می‌گویند قرار است معبری با طول ۱۲۰۰ یا ۱۳۰۰ متر به نام مصدق شناخته شود تا بار دیگر اسم رهبر جبهه ملی به تهران برگردد.

 

آن‌طور که یک عضو کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر تهران گفته، قرار است نامگذاری یک تونل جدید در پایتخت به نام «مصدق» قطعی شود؛ تونلی در شمال شهر تهران که هنوز کامل نشده است. با این وجود، هنوز هم موانعی وجود دارد که مصوبه نامگذاری مصدق بر معبری کوتاه را ممکن است ابطال کند؛ ولی باید دید آیا کمیسیون فرعی نامگذاری در شورای شهر تهران، آن‌قدر توان دارد که مصوبه نهایی تغییر نام تونل «آرش – اسفندیار» را به نام «دکتر محمد مصدق» از فیلترهای متعدد برای ماندن این نام حساسیت‌برانگیز در تهران، عبور دهد؟

 

 

مصوبه کمیسیون نامگذاری شورای شهر چیست؟

 

کمیسیون فرعی نامگذاری در شورای شهر تهران، نهادی است که مصوبات تغییر نام‌های معابر و اماکن شهر را بر عهده دارد. پس از تصویب این کمیسیون، مصوبه به عنوان پیشنهاد به صحن شورای شهر می‌آید تا طبق قانون، جلسه عمومی شورای شهر، درباره تصویب این پیشنهاد تصمیم‌گیری کند.

 

بررسی اختیارات و ساختار کمیسیون فرعی نامگذاری شورای شهر نشان می‌دهد این کمیسیون، بخشی از کمیسیون اصلی فرهنگی، اجتماعی و زیست‌‌شهری است که در حال حاضر محمدجواد حق‌شناس، حسن خلیل‌آبادی، حجت نظری و الهام فخاری در آن عضویت دارند. جلسات این کمیسیون با حضور سه نفر از اعضای کمیسیون فرهنگی، اجتماعی و زیست‌شهری و رئیس روابط عمومی و امور بین‌الملل شورا (در حال حاضر، حسین نقاشی از اعضای مرکزی حزب اتحاد ملت)، مدیرکل روابط عمومی و امور بین‌الملل شهرداری تهران (در حال حاضر امین عارف‌نیا) و یک نفر نماینده منتخب از سوی فرهنگستان زبان و ادب فارسی تشکیل می‌شود.

 

این کمیسیون در همه مناطق شهر تهران، دارای کمیته‌های فرعی است که شهردار منطقه، روابط عمومی منطقه، یک نفر نماینده از انجمن‌های شورایاری محلات منطقه (در صورتی که انجمن‌های شورایاری در آن منطقه تشکیل شده باشند) با معرفی ستاد اجرایی انجمن‌های شورایاری، یک نفر نماینده تام‌الاختیار بنیاد شهید انقلاب اسلامی تهران که منطقه شهرداری در حوزه آن بنیاد قرار دارد، امام جماعت یکی از مساجد منطقه با معرفی شورای هماهنگی امور مساجد تهران، یک نفر کارشناس مطلع امور اجتماعی ـ فرهنگی آشنا به تاریخ و ادبیات به انتخاب و معرفی شهردار منطقه، با اولویت استادان دانشگاه یا فرهنگیانی که در همان منطقه ساکن باشد و نماینده تام‌الاختیار فرماندهی ناحیه مقاومت بسیج که منطقه شهرداری در حوزه آن فرمانداری قرار دارد، عضو این کمیته‌ها هستند.

 

آن‌طور که حسن خلیل‌آبادی گفته، این کمیسیون فرعی، تصویب کرده نام تونل آرش - اسفندیار که خیابان آرش، بلوار اسفندیار و بزرگراه نیایش را در شمال تهران به هم متصل می‌کند و قرار است در دهه فجر امسال افتتاح شود، به نام تونل دکتر محمد مصدق تغییر کند. کاری به نظر عادی که به دلایل مختلفی، حساسیت بسیار روی آن است.

 

 

همه اظهارنظرها درباره بازگشت نام مصدق به معابر تهران

 

از زمانی که پس از انقلاب شورای شهر در تهران تشکیل شد، نامگذاری معبری به نام محمد مصدق، مطرح بود ولی تاکنون این قصد و نیت به جایی نرسیده است. در جدول زیر می‌توان دریافت بیشترین اظهارها درباره نامگذاری یک معبر یا مکان در تهران، مربوط به نام مصدق بوده و البته نقل‌قول‌های رسانه‌ای موافقان این نامگذاری بسیار بیشتر از اظهارنظرهای رسانه‌ای مخالفان آن بوده است.

 

 

اظهارنظرهای موافق

 

ولی‌الله شجاع‌پوریان، عضو شورای شهر چهارم تهران: «در دوره چهارم شورای اسلامی شهر تهران خیلی تلاش کردیم با همکاری اعضای شورا، خیابانی را به نام دکتر مصدق نامگذاری کنیم؛ اما تلاش‌ها به جایی نرسید و حمایت نشد. امیدوارم در دوره پنجم شورای شهر تهران، نسبت به نامگذاری یک خیابان درخور شخصیت برتر تاریخ ما دکتر مصدق اقدام شود و این اقدام به فراموشی سپرده نشود.»

 

احمد حکیمی‌پور، عضو شورای چهارم: «در‌ سال ٧٨ که این موضوع در شورا مطرح شد، برخی شورا را تهدید کردند و جوسازی شد تا اینکه عملا این موضوع از دستور کار خارج شد. اینکه تهران خیابانی به نام مصدق ندارد، زیبنده این شهر نیست؛ چراکه مصدق از شخصیت‌های برجسته تاریخ ایران و یکی از پرچمداران استقلال ایران به لحاظ اقتصادی است و نهضت ملی‌ شدن صنعت نفت ایران الهام‌بخش جنبش‌های استقلال‌طلبانه زیادی در کشورهای در حال توسعه بوده است. مصدق در ردیف شخصیت‌هایی مبارز و ضداستکبار و ضداستعمار است که با سلطه مستعمرانه بیگانگان بر منابع کشورها مخالف بوده است. در حالی ‌که نام افرادی با این خصوصیات مانند گاندی و پاتریس لومومبا بر خیابان‌های تهران است.»

 

محمدمهدی تندگویان، عضو شورای چهارم: «اسامی خیلی از آدم‌ها بر خیابان‌های شهر ما قرار گرفته که افراد مطرحی هم نیستند و اینکه چرا اسم دکتر مصدق نباید در این میان جایی داشته باشد، جای سوال است. دکتر مصدق و آقای فاطمی که وزیر او بوده در یک دوره و یک رده بوده‌اند و اینکه چه مشکلی می‌تواند در رابطه با مصدق وجود داشته باشد، هنوز معلوم نیست.»

 

غلامرضا انصاری، عضو شورای چهارم: «سال‌هاست که نام دکتر مصدق بر روی یکی از خیابان‌های قاهره نامگذاری شده اما متاسفانه در تهران هیچ نامی از مصدق بر خیابان‌ها نیست و پیشنهاد می‌کنیم چهارراه پارک‌وی یا خیابان نفت به نام دکتر مصدق نامگذاری شود.»

 

محمد توسلی، شهردار اسبق تهران: «اگر خیابان دکتر مصدق توسط مردم نامگذاری شد و ما هم آن را تایید کردیم به دلایل تاریخی‌ای بود که توضیح داده شد؛ بنابراین امروز بر اعضای محترم شورای شهر واجب است که بررسی کنند و ببینند شخصیت‌هایی که ما در طول تاریخ صد ساله‌مان داریم چه کسانی هستند؛ دکتر مصدق بین فداییان اسلام و بقیه آیا جایگاهی ندارد که نامش در معابر شهر تهران باشد و این یادآور خدمات تاریخی او باشد؟ این نامگذاری یادآور خدمات تاریخی اوست؛ ارزشی فرهنگی که اگر شورای شهر در این زمینه اقدام نکند، به وظیفه‌اش عمل نکرده‌ است.»

 

محمود دعایی، مدیرمسئول روزنامه اطلاعات نیز خواستار نامگذاری مکانی به نام مرحوم دکتر محمد مصدق شده است.

 

محمدجواد حق‌شناس، عضو شورای پنجم تهران: «ما معبری را برای نامگذاری به نام مصدق انتخاب کرده‌ایم و لازم است از طریق رئیس شورا پیگیری این خبر به واحدهای مربوطه اطلاع داده شود.»

 

حسن خلیل‌آبادی، عضو شورای پنجم تهران: «نامگذاری تونل آرش - اسفندیار به نام مصدق در کمیته نامگذاری به تصویب رسیده است، این نامگذاری در نوبت ورود به دستور است تا در صحن علنی شورا بررسی و تصویب شود.»

 

 

اظهارنظرهای مخالف

 

مهدی چمران، رئیس شورای چهارم تهران: «تعیین و تکلیف در مورد نامگذاری چنین خیابانی فقط مربوط به شورا نمی‌شود، ضمن اینکه در حال حاضر چنین موضوعی در دستور کار نیست.»

 

مجتبی شاکری، عضو شورای چهارم: «در سال‌های اول انقلاب در طرح تغییر نام‌های باقی‌مانده از نظام پهلوی، یکی از خیابان‌ها به نام دکتر مصدق نامگذاری شد که بعد از مدتی با مقاومت مردمی رو‌به‌رو شد و تغییر کرد. به نقل‌قولی از امام خمینی(ره) برخوردیم که باعث شد درباره نامگذاری مکانی به نام مصدق، کسب تکلیف کنیم.»

 

 

چه کسانی ممکن است مصوبه شورا را نپذیرند؟

 

هنوز صحن علنی شورای شهر تهران مصوبه‌ای درباره تغییر نام تونل ۱۳۰۰ متری آرش - اسفندیار به نام مصدق نداشته است، ولی در صورتی که پیشنهاد کمیسیون نامگذاری برای این تغییر اسم، در صحن شورای شهر تهران رای بیاورد، ممکن است چه کسانی مخالف آن باشند؟

 

باید دریافت در شرایط فعلی، قانون تنها سه نهاد را برای لغو مصوبات شورای شهرها از جمله شورای شهر تهران، دارای رسمیت و اختیار می‌داند: اولین نهاد، فرمانداری تهران است، فرمانداری تهران، با بررسی مصوبات شورای شهر در کمیسیون انطباق مصوبات با قوانین، درباره این مصوبه اظهارنظر خواهد کرد. بدیهی است چون قانونی درباره منع نامگذاری معبر به نام محمد مصدق وجود ندارد، کمیسیون انطباق و فرمانداری تهران نمی‌تواند مصوبه احتمالی آینده را ابطال کند.

 

دومین نهاد دارای اختیار، دیوان عدالت اداری است که این نهاد هم با شکایت شهروندان می‌تواند مصوبات شورای شهر را با قوانین تطبیق داده و در صورت وجود مغایرت بین مصوبه شورا با قانون، رای به ابطال مصوبه شورای شهر بدهد. در این باره هم قانونی وجود ندارد که نامگذاری یک معبر به نام محمد مصدق را منع کرده باشد.

 

ولی سومین نهاد که به صورت غیرمستقیم بر مصوبات شوراهای شهر از جمله تهران، نظارت دارد، (فقهای عضو) شورای نگهبان هستند که بر جنبه «شرعی بودن» این مصوبات اظهارنظر می‌کنند. فقهای شورای نگهبان بنا به درخواست دیوان عدالت اداری باید درباره انطباق یا مغایرت مصوبات شوراهای شهر و روستا با شرع، اظهارنظر کنند و اینجاست که مشخص نیست در صورت تصویب نامگذاری یک خیابان به نام محمد مصدق، شکایت یک یا چند شهروند از این مصوبه به دیوان عدالت اداری به لحاظ ایراد شرعی و ارسال پرونده به شورای نگهبان، فقهای شورای نگهبان در این باره چه تصمیمی می‌گیرند.

 

ذکر این نکته ضروری است که فقهای شورای نگهبان، پیش از این در ماجرای لغو عضویت سپنتا نیکنام، نامزد زرتشتی شورای شهر یزد، با استناد به «نص فرمایشات بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران حضرت امام خمینی علیه‌الرحمه در تاریخ ۱۲ مهر ۱۳۵۸، مذکور در صحیفه نور (جلد ۶، صفحه ۳۱)» عضویت سپنتا نیکنام را مغایر و خلاف موازین شرع شناختند.

 

ارتباط بحث سپنتا نیکنام و محمد مصدق با تصمیمات شرعی شورای نگهبان اینجاست که مجتبی شاکری، عضو شورای چهارم پایتخت پیش از این در مقام مخالفت با نامگذاری خیابانی در تهران به نام مصدق، با اشاره به اظهارنظر صریح امام خمینی‌(ره) درباره «مسلمان نبودن دکتر مصدق» گفته است: فشار برای نامگذاری معبر به نام دکتر مصدق در حالی تشدید شده که امام راحل در واکنش به اعلام راهپیمایی جبهه ملی علیه لایحه قصاص در ۲۵ خرداد ۱۳۶۰ صراحتا از مصدق یاد کرده و فرمودند او هم مسلم نبود.

 

به گفته شاکری، امام در آن مقطع جبهه ملی و مصدق را این‌طور تشریح کرد: «... یک گروهی که با اسلام و روحانیت اسلام سرسخت مخالف بودند؛ از اولش هم مخالف بودند. اولش هم وقتی مرحوم آیت‌الله کاشانی دید که این‌ها خلاف دارند می‌کنند و صحبت کرد، این‌ها کار کردند (که) یک سگی را نزدیک مجلس عینک به آن زدند و اسمش را گذاشتند «آیت‌الله»! این در زمان آن (محمد مصدق، رهبر جبهه ملی) بود که این‌ها فخر می‌کنند به وجود او. او هم مسلم نبود. من در آن روز در منزل یکی از علمای تهران بودم که این خبر را شنیدم که یک سگی را عینک زده‌اند و به اسم آیت‌الله توی خیابان‌ها می‌گردانند. من به آن آقا عرض کردم که این دیگر مخالفت با شخص نیست؛ این سیلی خواهد خورد و طولی نکشید که سیلی را خورد و اگر مانده بود سیلی بر اسلام می‌زد. این‌ها تفاله‌های آن جمعیت هستند که حالا قصاص را، حکم ضروری اسلام را، غیرانسانی می‌خوانند.»

 

به جز فقهای شورای نگهبان که اختیار قانونی برای ورود به مسئله شرعی بودن نامگذاری خیابانی در تهران به نام محمد مصدق دارند، نهاد دیگری به نام شورای فرهنگ عمومی استان تهران هم می‌تواند به صورت غیررسمی درباره این نامگذاری، اظهارنظر و احیانا مخالفت کرده و با رایزنی، مصوبه احتمالی شورای شهر تهران درباره تغییر نام تونل آرش - اسفندیار به دکتر محمد مصدق را تا مرز ابطال پیش ببرد.

 

شورای فرهنگ عمومی استان تهران شاخه‌ای از شورای فرهنگ عمومی کشور است که در آن، نسبت به سیاستگذاری عمومی در حوزه فرهنگ، تصمیم‌گیری می‌شود. شورای فرهنگ عمومی استان تهران، ۳۵ عضو دارد که عبارت‌اند از امام جمعه به عنوان رئیس شورای فرهنگ عمومی استان، استاندار به عنوان نایب‌رئیس، مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان تهران به عنوان دبیر شورا و سایر اعضا به شرح زیر فعالیت می‌کنند: معاون سیاسی - اجتماعی استانداری، معاون امنیتی - انتظامی استانداری، معاون برنامه‌ریزی استانداری، مشاور استاندار و مدیرکل دفتر امور اجتماعی استانداری، مشاور استاندار و مدیر هماهنگی امور ایثارگران، مدیر ستاد اقامه نماز، عضو شورای مشورتی استانداری، مسئول دفتر نمایندگی شورای سیاستگذاری ائمه جمعه استان، مسئول نهاد نمایندگی ولی فقیه در دانشگاه‌های استان، رئیس مرکز رسیدگی به امور مساجد استان، رئیس سازمان تبلیغات اسلامی استان، دبیر ستاد احیای امر به معروف و نهی از منکر استان، سرپرست کانون‌های فرهنگی و هنری مساجد استان، رئیس یک دانشگاه استان در حال حاضر رئیس دانشگاه علامه طباطبایی، رئیس سازمان اطلاعات استان، رئیس بنیاد شهید و امور ایثارگران تهران بزرگ، فرمانده نیروی انتظامی تهران بزرگ، فرمانده سپاه محمد رسول‌الله تهران بزرگ، فرمانده سپاه سیدالشهدای استان، فرمانده نیروی انتظامی غرب استان، فرمانده نیروی انتظامی شرق استان، مدیرکل آموزش‌وپرورش شهرستان‌های استان، مدیرکل آموزش‌و‌پرورش شهر تهران، مدیرکل اداره ورزش و جوانان استان، معاون امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران، رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان، مدیر شبکه استانی پنج سیما، یک نماینده از مجمع نمایندگان استان تهران، مدیر گروه همایش‌ها و مجامع فرهنگی جهاد دانشگاهی، رئیس کل دادگستری استان، مدیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی استان و مدیرکل محیط زیست استان. به نظر می‌رسد در صورتی که این شورا با مصوبه آینده شورای شهر تهران درباره نامگذاری خیابانی به نام دکتر مصدق مخالف باشد، می‌تواند با تصویب شورای فرهنگ عمومی کشور، جلوی اجرایی شدن نامگذاری را بگیرد.

 

 

منبع: خبرآنلاین

کلید واژه ها: مصدق شورای شهر


نظر شما :